Ebeveynlerin Fark Edebileceği Durumlar

• İfade ve tercih farklılıkları: Giyim, saç, oyuncak/oyun, rol oyunları; isim/üslup tercihleri.
• Bedenle ilgili huzursuzluk: Ergenlik değişimlerine (adet, ses kalınlaşması vb.) belirgin kaygı.
• Duygusal etkiler: Üzüntü, kaygı, sosyal çekilme; dışlanma/dalga geçilme deneyimleri.
• Aile–okul çatışmaları: Kıyafet kuralları, soyunma odası/tuvalet kullanımı, arkadaş ilişkileri.
• Kırmızı bayraklar: Yoğun umutsuzluk, öz zarar düşünceleri, ciddi okul reddi ve zorbalık mağduriyeti (gecikmeden profesyonel değerlendirme gerekir).

Kavramları Netleştirme

Cinsiyet kimliği kimliğin içsel boyutudur; cinsel yönelim ise ilginin yönüdür. DSM-5-TR’de “cinsiyet disforisi”, deneyimlenen/ifadelenen cinsiyet ile doğuştan atanan cinsiyet arasındaki uyumsuzluğun yol açtığı kalıcı sıkıntı ve/veya işlev kaybını tanımlar. Disfori kimliğin kendisi değildir; sıkıntının adıdır. Her farklı ifade disfori anlamına gelmez; esas olan sıkıntı düzeyi ve günlük yaşam etkisidir.

Değerlendirme Nasıl İlerler?

• Kapsamlı klinik görüşme: Çocuğun/erginin anlatımı merkezde; aile öyküsü, okul geri bildirimleri, zorbalık/ayrımcılık deneyimleri.
• Ayırıcı tanı ve şiddet analizi: Disfori varlığı, eşlik eden depresyon–anksiyete–OKB, OSB özellikleri, yeme/uyku sorunları, travma.
• Paylaşılan karar: Güvenlik ve esenlik merkezde olacak şekilde ev–okul–klinik hedeflerini içeren kısa yazılı plan.

Destek Odaklı İlk Adımlar (Aileler için)

• Yargısız dinleme: “Bunu benimle paylaştığın için teşekkür ederim” gibi kabul eden bir başlangıç.
• Ayrımı netleştirme: Kimlik (içsel hissediş) ile yönelim (ilginin yönü) farkını ailece öğrenmek.
• Okulla işbirliği: Rehberlik birimiyle güvenli ortam, zorbalığa sıfır tolerans; soyunma/tuvalet planları; gerekirse Antalya pedagog desteği.
• Rutin ve psikososyal destek: Uyku–ekran–sosyal zaman dengesi; akran destek grupları ve psiko-eğitim kaynakları.
• Tıbbi güvenlik ve mahremiyet: Ergenlik değişimlerinde artan sıkıntı, beden algısı, yeme–uyku sorunlarının yakından izlenmesi.

Kanıta Dayalı Müdahale İlkeleri

• Psikoeğitim ve aile danışmanlığı: Kavramları netleştirme, yanlış inanışları düzeltme, saygılı iletişimi güçlendirme.
• BDT ve destekleyici yaklaşımlar: Kaygı/depresyon eşliğinde duygu düzenleme, baş etme becerileri.
• Okul temelli düzenlemeler: İsim/ünvan kullanımı, kıyafet/saç kurallarında esneklik, güvenli danışman kişisi, zorbalıkla mücadele protokolleri.
• Sağlık sistemi koordinasyonu: Gerektiğinde çocuk sağlığı, ergen sağlığı, dermatoloji vb. branşlarla konsültasyon-liyezon.
• Tıbbi müdahaleler hakkında not: Yaş, gelişim, aile tutumu ve tıbbi uygunluk, uzman rehberliğinde ve bireysel değerlendirmeyle ele alınır; “hızlı/tek kalıp çözümler” bilimsel değildir.

Ailelere Pratik Yol Haritası

• İlk randevu: Belirgin sıkıntı/işlev kaybında ergen psikiyatri veya çocuk psikiyatri biriminde değerlendirme planlayın.
• Okulla yazılı plan: Zorbalıkla mücadele, güvenli alan, danışman kişi ve uyarlamalar; Antalya pedagog eşliğinde koordine edin.
• Destek ağı: Akran destek grupları, kültürel ve aile dinamiklerine saygılı danışmanlık kaynakları.
• Rutinleri koruyun: Düzenli uyku, fiziksel aktivite, ekran dengesi ve sosyal katılım.

Ne Zaman Uzman Desteği Alınmalı?

Kimlik/yönelimle ilgili sorgulama sürecine belirgin sıkıntı, okul/ev işlev kaybı, zorbalık mağduriyeti ya da öz zarar düşünceleri eşlik ediyorsa uzman bir psikiyatriste başvurmanız yerinde olacaktır. Uzm. Dr. Perihan Turhan Gürbüz, başvuruları saygılı, bilimsel ve güvenli bir çerçevede değerlendirir; aile–okul işbirliği ve gerektiğinde çok disiplinli koordinasyonla bireyselleştirilmiş bir yol haritası oluşturur.