Çocuk ve Ergenlerde OKB’nin Başlangıcı

• Belirtiler genellikle çocukluk ya da erken ergenlik döneminde başlar.
• Erişkin OKB hastalarının yarıdan fazlası, ilk belirtilerinin 18 yaşından önce ortaya çıktığını ifade eder.
• Çocuklarda obsesyon ve kompulsiyonlar çoğunlukla birlikte görülür; tek başına obsesyon nadirdir.

En Sık Görülen Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri

Yaygın Obsesyon Temaları

• Kirlenme ve bulaşma korkusu: “Ellerim mikrop kaplı”, “Kıyafetim kirlendi.”
• Simetri ve düzen ihtiyacı: “Eşyalar tam simetrik dursun.”
• Dini/ahlaki takıntılar: “Günah mı işledim?”, “Yanlış düşündüm mü?”
• Zarar verme düşünceleri: “Ya birine zarar verirsem?”

Sık Görülen Kompulsiyon Davranışları

• Aşırı el yıkama, uzun süren duş alma veya temizlik ritüelleri
• Belirli sayıları veya duaları tekrarlama
• Ocak, kapı, pencere gibi şeyleri defalarca kontrol etme
• Nesneleri belirli sıraya koyma veya “doğru hissedene kadar” düzeltme

Ebeveynlerin Fark Edebileceği Belirtiler

Davranışsal

• El yıkama, düzeltme veya kontrol etmenin sık ve uzun sürmesi
• Günlük aktivitelerde tekrar döngüsü: “Yanlış yaptım, yeniden başlamalıyım.”
• Kaçınma (kirli sandığı nesne/yer/kişilerden uzak durma)

Duygusal

• Sürekli “ya bir şey olursa” tarzında endişe
• Düşüncelerle ilişkili utanç ve suçluluk
• Sürekli güvence arayışı: “Gerçekten temiz mi?”, “Bu düşünce kötü müydü?”

İşlevsel Etkiler

• Okula geç kalma, dikkat dağınıklığı, akademik düşüş
• Ödevlerde aşırı zaman kaybı, sosyal izolasyon
• Aile içi çatışma, öfke veya tükenmişlik

Kırmızı Bayraklar

• Obsesyonların gerçek inanç halini alması (örn. “Gerçekten kirliyim”)
• Ağır depresif belirtiler, özkıyım düşünceleri veya gerçeklikte bozulma
• Ani başlangıçlı/şiddetli belirtiler (özellikle enfeksiyon sonrası PANDAS olasılığı)

Bu durumlarda gecikmeden çocuk ve ergen psikiyatristi değerlendirmesi gerekir.

OKB Nasıl Değerlendirilir?

OKB değerlendirmesi, yalnız semptomları değil; çocuğun içsel dünyasını ve aile dinamiklerini de kapsar.

• Belirtilerin süresi, sıklığı ve işlevselliğe etkisi
• Eşlik eden bozukluklar (DEHB, tik, kaygı, depresyon vb.)
• Ayırıcı tanı: Normal alışkanlıklar, otizmde aynılıkta ısrar, tik bozuklukları, psikotik durumlar

Bu süreç, uygun tedavi ve ilaç kararları açısından kritiktir.

OKB Tedavisi Nasıl Planlanır?

1) Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) – ERP

Çocuk ve ergenlerde birinci basamak tedavidir. Çocuk korkulan duruma kademeli biçimde maruz bırakılır ve ritüel yapmadan kalmayı öğrenir. Zamanla “ritüel olmadan da kaygı azalır” deneyimi oluşur. BDT’nin bilişsel ayağında tehdit abartısı ve aşırı sorumluluk gibi düşünce kalıplarıyla çalışılır.

2) Aile Temelli Müdahaleler

• Güvence verme veya ritüellere katılma davranışlarını azaltmak
• Kaygı anında duygu düzenleme becerilerini desteklemek

3) İlaç Tedavisi (Gerektiğinde)

Orta–ağır düzeyde ya da ERP’ye sınırlı yanıt alınan olgularda SSRI grubu ilaçlar (ör. fluoksetin, sertralin) çocuk‑ergenlerde dikkatle planlanır. Kısmi yanıt veya dirençte, eş tanıya göre kombinasyonlar değerlendirilebilir.

4) Okul Temelli Destekler

• Sınavlarda ek süre, sadeleştirilmiş yönergeler
• “Kirlenmeden çalışma” için alternatif düzenlemeler
• Rehberlik birimiyle ortak planlama ve gerektiğinde “güvenli kişi” tanımı

Aile ve Okul İçin Pratik Öneriler

• Görünür hedefler: ERP basamaklarını kolaydan zora yazın.
• Güvence döngüsü: Otomatik yanıt vermek yerine “OKB mi söylüyor?” çerçevesi.
• Rutin: Sabah hazırlığı ve akşam dinlenme planı, ritüel baskısını azaltır.
• Duygu düzenleme: Derin nefes, kaygıya ad koyma (örn. “Şu an kaygım 8/10”) ve dikkat odağı değiştirme.
• Okul–aile işbirliği: Rehberlik birimiyle düzenli iletişim ve hedef takibi.

Sonuç: OKB Tedavi Edilebilir

OKB bir kişilik özelliği değil, zihnin alarm sisteminin aşırı hassaslaşmasıdır. Doğru tedavi, sabırlı izlem ve aile desteğiyle bu alarm yeniden dengelenebilir. Tedavi bireyselleştirilmelidir.

Antalya’da uzman desteği

Çocuğunuz/ergeniniz takıntı ve zorlantılar nedeniyle zaman kaybı yaşıyor, okul veya sosyal yaşamından geri çekiliyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvurmanız uygundur. Antalya’da Uzm. Dr. Perihan Turhan Gürbüz; ERP temelli BDT, aile iş birliği ve gerektiğinde tıbbi seçenekleri birleştirerek bireyselleştirilmiş planlar oluşturur. Randevu ve süreç bilgisi için kliniğimizle iletişime geçebilirsiniz.